Willem Frederik Hermans, Volledige Werken - De Bezige Bij (2024)

Deel 1 Deel 1

Willem Frederik Hermans

Met de manuscripten van zijn eerste twee romans heeft de jonge Willem Frederik Hermans lang moeten leuren voor hij een uitgever vond. Dat had meer te maken met Hermans' onmiddellijke status als genadeloos polemist en met de 'expliciete' scènes in zijn werk dan met de kwaliteit van de manuscripten. Conserve , dat uiteindelijk verscheen bij het kleine uitgevershuis W.L. Salm & Co. en dat het fantastische verhaal bevat van de onvervulde liefde van de mormoonse Onitah voor haar halfbroer, is een talentvol, intrigerend debuut. In De tranen der acacia's wordt virtuoos het leven tijdens de Tweede Wereldoorlog in Amsterdam en in Brussel beschreven: treffend en ontroerend, soms wreed, soms humoristisch. Conserve en De tranen der acacia's bevatten, elk op eigen wijze, in de kiem de kern van Hermans' schrijverschap. De personages worden in vlijmscherpe, sardonische stijl op een dwaalspoor gezet in een chaotische, onbetrouwbare wereld. Het nawoord bij het eerste deel van de Volledige Werken , die bezorgd worden door het Huygens Instituut te Den Haag, beschrijft niet alleen de jarenlange zoektocht van de jonge Hermans naar een uitgever, maar ook hoe de schrijver Conserve later ingrijpend heeft omgewerkt en hoe hij meer dan veertig jaar minutieus bleef schaven aan De tranen der acacia's .

Met de manuscripten van zijn eerste twee romans heeft de jonge Willem Frederik Hermans lang moeten leuren voor hij een uitgever vond. Dat had meer te maken met Hermans' onmiddellijke status als genadeloos polemist en met de 'expliciete' scènes in zijn werk dan met de kwaliteit van de manuscripten. Conserve , dat uiteindelijk verscheen bij het kleine uitgevershuis W.L. Salm & Co. en dat het fantastische verhaal bevat van de onvervulde liefde van de mormoonse Onitah voor haar halfbroer, is een talentvol, intrigerend debuut. In De tranen der acacia's wordt virtuoos het leven tijdens de Tweede Wereldoorlog in Amsterdam en in Brussel beschreven: treffend en ontroerend, soms wreed, soms humoristisch. Conserve en De tranen der acacia's bevatten, elk op eigen wijze, in de kiem de kern van Hermans' schrijverschap. De personages worden in vlijmscherpe, sardonische stijl op een dwaalspoor gezet in een chaotische, onbetrouwbare wereld. Het nawoord bij het eerste deel van de Volledige Werken , die bezorgd worden door het Huygens Instituut te Den Haag, beschrijft niet alleen de jarenlange zoektocht van de jonge Hermans naar een uitgever, maar ook hoe de schrijver Conserve later ingrijpend heeft omgewerkt en hoe hij meer dan veertig jaar minutieus bleef schaven aan De tranen der acacia's .

Deel 2 Deel 2

Willem Frederik Hermans

De ongekende felheid van Willem Frederik Hermans' roman Ik heb altijd gelijk strooide zijn tegenstanders zoveel zand in de ogen dat het op 20 maart 1952 tot een geruchtmakend proces kwam, dat Hermans won. Nu, zoveel jaar na dato, valt vooral het aanstekelijke plezier van de schrijver op, en de frappante actualiteit van zijn eigenlijke onderwerp: de onderbuikgevoelens van de hoofdpersoon. In De God Denkbaar Denkbaar De God laat Hermans het fulmineren over aan de taal zelf, die in deze roman tegen het traditionele vertellen in opstand komt. De belangrijkste karakteristiek van dit boek is dat de inhoud ervan onmogelijk kan worden samengevat. Niettemin laat het zich lezen als een uiterst geestig, absurdistisch werk, in de traditie van Sterne's Tristam Shandy en Joyce's Finnegans Wake . Na deze twee grote romans liet Hermans een verzameling burlesken het licht zien. Hij bediende zijn inmiddels aanzienlijk gegroeide lezerspubliek met drie vroege, korte romans die hij van de becommentariërende titel Drie melodrama's voorzag: Conserve , De leproos van Molokai en Hermans is hier geweest . Volledige werken deel 2 , het vierde deel dat in deze fraaie reeks verschijnt, biedt Hermans op zijn best: vlijmscherp, eigengereid, virtuoos en meeslepend.

De ongekende felheid van Willem Frederik Hermans' roman Ik heb altijd gelijk strooide zijn tegenstanders zoveel zand in de ogen dat het op 20 maart 1952 tot een geruchtmakend proces kwam, dat Hermans won. Nu, zoveel jaar na dato, valt vooral het aanstekelijke plezier van de schrijver op, en de frappante actualiteit van zijn eigenlijke onderwerp: de onderbuikgevoelens van de hoofdpersoon. In De God Denkbaar Denkbaar De God laat Hermans het fulmineren over aan de taal zelf, die in deze roman tegen het traditionele vertellen in opstand komt. De belangrijkste karakteristiek van dit boek is dat de inhoud ervan onmogelijk kan worden samengevat. Niettemin laat het zich lezen als een uiterst geestig, absurdistisch werk, in de traditie van Sterne's Tristam Shandy en Joyce's Finnegans Wake . Na deze twee grote romans liet Hermans een verzameling burlesken het licht zien. Hij bediende zijn inmiddels aanzienlijk gegroeide lezerspubliek met drie vroege, korte romans die hij van de becommentariërende titel Drie melodrama's voorzag: Conserve , De leproos van Molokai en Hermans is hier geweest . Volledige werken deel 2 , het vierde deel dat in deze fraaie reeks verschijnt, biedt Hermans op zijn best: vlijmscherp, eigengereid, virtuoos en meeslepend.

Deel 3 Deel 3

Willem Frederik Hermans

W.F. Hermans - De volledige werken, deel 3 In De donkere kamer van Damokles is Henri Osewoudt op zoek naar zijn al dan niet door hem gefantaseerde evenbeeld Dorbeck, die bij verzetswerk betrokken lijkt. Het is een zoektocht die even spannend als tot mislukken gedoemd is. Bij verschijnen in 1958 werd het boek al een 'absoluut hoogtepunt' in het werk van Hermans genoemd: 'Het boek behoort tot de beste romans die na de oorlog zijn gepubliceerd.' Ook over Nooit meer slapen (1966) waren de critici enthousiast. Het boek werd bovendien Hermans' eerste grote verkoopsucces. Ook hier stuurt Hermans zijn hoofdpersoon op een onmogelijke zoektocht. Een geologische expeditie voert Alfred Issendorf naar Lapland, waar hij op gezag van zijn promotor resten van meteorieten moet zoeken. Beide romans zijn geschreven in een glasheldere stijl en zijn van onvergetelijke schoonheid. Ze bevatten vele facetten van Hermans' ingenieus schrijverschap. De bezorgers van het Huygens Instituut hebben in het archief van Hermans verrassende ontdekkingen gedaan over het ontstaan van de twee meesterwerken.

W.F. Hermans - De volledige werken, deel 3 In De donkere kamer van Damokles is Henri Osewoudt op zoek naar zijn al dan niet door hem gefantaseerde evenbeeld Dorbeck, die bij verzetswerk betrokken lijkt. Het is een zoektocht die even spannend als tot mislukken gedoemd is. Bij verschijnen in 1958 werd het boek al een 'absoluut hoogtepunt' in het werk van Hermans genoemd: 'Het boek behoort tot de beste romans die na de oorlog zijn gepubliceerd.' Ook over Nooit meer slapen (1966) waren de critici enthousiast. Het boek werd bovendien Hermans' eerste grote verkoopsucces. Ook hier stuurt Hermans zijn hoofdpersoon op een onmogelijke zoektocht. Een geologische expeditie voert Alfred Issendorf naar Lapland, waar hij op gezag van zijn promotor resten van meteorieten moet zoeken. Beide romans zijn geschreven in een glasheldere stijl en zijn van onvergetelijke schoonheid. Ze bevatten vele facetten van Hermans' ingenieus schrijverschap. De bezorgers van het Huygens Instituut hebben in het archief van Hermans verrassende ontdekkingen gedaan over het ontstaan van de twee meesterwerken.

Deel 4 Deel 4

Willem Frederik Hermans

In deel 4 van de Volledige Werken zijn de twee romans opgenomen die zo ongeveer de uitersten van het literaire spectrum van Willem Frederik Hermans tonen: Herinneringen van een engelbewaarder en Het Evangelie van O. Dapper Dapper, respectievelijk uit 1971 en 1973. Terwijl de eerste een realistische roman is die zich aan het begin van de Tweede Wereldoorlog afspeelt (Hermans beschouwde hem als zijn beste roman), spruit de tweede roman volledig voort uit de fantasie van Hermans en houdt die zich bezig met de verhouding tussen taal en denken en werkelijkheid. Het geeft de avontuurlijkheid en de brille van Hermans’ geest aan dat hij beide totaal verschillende boeken binnen een tijdsbestek van drie jaar schreef.

In deel 4 van de Volledige Werken zijn de twee romans opgenomen die zo ongeveer de uitersten van het literaire spectrum van Willem Frederik Hermans tonen: Herinneringen van een engelbewaarder en Het Evangelie van O. Dapper Dapper, respectievelijk uit 1971 en 1973. Terwijl de eerste een realistische roman is die zich aan het begin van de Tweede Wereldoorlog afspeelt (Hermans beschouwde hem als zijn beste roman), spruit de tweede roman volledig voort uit de fantasie van Hermans en houdt die zich bezig met de verhouding tussen taal en denken en werkelijkheid. Het geeft de avontuurlijkheid en de brille van Hermans’ geest aan dat hij beide totaal verschillende boeken binnen een tijdsbestek van drie jaar schreef.

Deel 5 Deel 5

Willem Frederik Hermans

Deel 5 van Hermans' Volledige Werken bevat zijn 'universiteitsromans'. Eind 1973 had hij de fysische geografie aan de Universiteit Groningen vaarwel gezegd en was naar Parijs verhuisd. Hij was nu geen 'amateurschrijver' meer, zo verklaarde hij, maar had 'de hele dag niets anders te doen' dan schrijven. Het resultaat was in 1975 de omvangrijkste roman uit Hermans' carrière, Onder professoren, die door een journalist een 'literaire tijdbom' werd genoemd: de ironische avonturen van een Groningse professor die de Nobelprijs wint en daarmee de campus op stelten zet. In 1981 volgde Uit talloos veel miljoenen. Ook dit boek speelt zich in Groningse universitaire kringen af en is niet minder satirisch. Hermans vond Onder professoren en Uit talloos veel miljoenen zijn 'meest realistische boeken'. Vooral in Onder professoren had hij geprobeerd, zo zei hij, 'met eenvoudiger middelen het tragische te bereiken. Het alledaagse kan ook heel tragisch zijn.'

Deel 5 van Hermans' Volledige Werken bevat zijn 'universiteitsromans'. Eind 1973 had hij de fysische geografie aan de Universiteit Groningen vaarwel gezegd en was naar Parijs verhuisd. Hij was nu geen 'amateurschrijver' meer, zo verklaarde hij, maar had 'de hele dag niets anders te doen' dan schrijven. Het resultaat was in 1975 de omvangrijkste roman uit Hermans' carrière, Onder professoren, die door een journalist een 'literaire tijdbom' werd genoemd: de ironische avonturen van een Groningse professor die de Nobelprijs wint en daarmee de campus op stelten zet. In 1981 volgde Uit talloos veel miljoenen. Ook dit boek speelt zich in Groningse universitaire kringen af en is niet minder satirisch. Hermans vond Onder professoren en Uit talloos veel miljoenen zijn 'meest realistische boeken'. Vooral in Onder professoren had hij geprobeerd, zo zei hij, 'met eenvoudiger middelen het tragische te bereiken. Het alledaagse kan ook heel tragisch zijn.'

Deel 6 Deel 6

Willem Frederik Hermans

Na de kloeke satirische ‘universiteitsromans’ Onder professoren en Uit talloos veel miljoenen duurde het zes jaar voor er een nieuwe roman van Willem Frederik Hermans verscheen. Een heilige van de horlogerie (1987) vertelt het verhaal van klokkenmaker/filosoof Constantin Brueghel, die heimelijk verliefd is op de Amerikaanse actrice Louise Brooks. Twee jaar later kwam de omvangrijke en fascinerende roman Au pair , ‘de beste sinds Nooit meer slapen ’ ( Trouw ), waarin vooral de verhouding tussen de auteur en zijn 19-jarige personage opviel: ‘W.F. Hermans, het kan niet anders, houdt heel erg van Paulina.’ ( NRC ). Verder bevat Deel 6 de fors uitgebreide bewerking van het Boekenweekgeschenk uit 1993, Madelon in de mist van het schimmenrijk . Fragmenten uit het oorlogsdagboek van de student Karel R. , dat voortkomt uit Hermans’ oermanuscript ‘Argeloze terreur’, en het postuum gepubliceerde Ruisend gruis , waarin Hermans nog een laatste keer fijnzinnig afrekende met de Groningse universiteit.

Na de kloeke satirische ‘universiteitsromans’ Onder professoren en Uit talloos veel miljoenen duurde het zes jaar voor er een nieuwe roman van Willem Frederik Hermans verscheen. Een heilige van de horlogerie (1987) vertelt het verhaal van klokkenmaker/filosoof Constantin Brueghel, die heimelijk verliefd is op de Amerikaanse actrice Louise Brooks. Twee jaar later kwam de omvangrijke en fascinerende roman Au pair , ‘de beste sinds Nooit meer slapen ’ ( Trouw ), waarin vooral de verhouding tussen de auteur en zijn 19-jarige personage opviel: ‘W.F. Hermans, het kan niet anders, houdt heel erg van Paulina.’ ( NRC ). Verder bevat Deel 6 de fors uitgebreide bewerking van het Boekenweekgeschenk uit 1993, Madelon in de mist van het schimmenrijk . Fragmenten uit het oorlogsdagboek van de student Karel R. , dat voortkomt uit Hermans’ oermanuscript ‘Argeloze terreur’, en het postuum gepubliceerde Ruisend gruis , waarin Hermans nog een laatste keer fijnzinnig afrekende met de Groningse universiteit.

Deel 7 Deel 7

Willem Frederik Hermans

Deel 7 van de Volledige Werken van Willem Frederik Hermans bevat diens drie klassieke verhalenbundels Moedwil en misverstand (1948), Paranoia (1953) en Een landingspoging op Newfoundland en andere verhalen (1957). Hermans toont zich daarin een meester op de korte baan: sommige van zijn verhalen en novellen genieten eenzelfde reputatie als zijn romans. Bijvoorbeeld Het behouden huis, internationaal geprezen als een van de beste oorlogsverhalen ooit, De blinde fotograaf, of Preambule, de programmatische tekst waarin Hermans openhartig is over de drijfveren van zijn eigen schrijverschap. De novellen vormen illustraties van het wereldbeeld dat hij zelf samenvatte in de titel Moedwil en misverstand : mensen berokkenen elkaar schade, en onder de schijnlaag van de orde heerst louter chaos. Schitterende verhalen, die nooit genoeg herontdekt en gelezen kunnen worden. De Volledige Werken worden bezorgd door het Huygens Instituut te Den Haag.

Deel 7 van de Volledige Werken van Willem Frederik Hermans bevat diens drie klassieke verhalenbundels Moedwil en misverstand (1948), Paranoia (1953) en Een landingspoging op Newfoundland en andere verhalen (1957). Hermans toont zich daarin een meester op de korte baan: sommige van zijn verhalen en novellen genieten eenzelfde reputatie als zijn romans. Bijvoorbeeld Het behouden huis, internationaal geprezen als een van de beste oorlogsverhalen ooit, De blinde fotograaf, of Preambule, de programmatische tekst waarin Hermans openhartig is over de drijfveren van zijn eigen schrijverschap. De novellen vormen illustraties van het wereldbeeld dat hij zelf samenvatte in de titel Moedwil en misverstand : mensen berokkenen elkaar schade, en onder de schijnlaag van de orde heerst louter chaos. Schitterende verhalen, die nooit genoeg herontdekt en gelezen kunnen worden. De Volledige Werken worden bezorgd door het Huygens Instituut te Den Haag.

Deel 8 Deel 8

Willem Frederik Hermans

Deel 9 Deel 9

Willem Frederik Hermans

Hermans schreef in zijn leven niet veel poëzie: slechts ruim honderd gedichten, die in een relatief korte periode in een vroege fase van Hermans’ schrijverschap ontstonden. Zijn eerste gedicht publiceerde hij in 1939 in de schoolkrant, het laatste gedateerde is van 1953. Al een paar jaar eerder, in 1950, had hij aan Simon Vinkenoog geschreven: ‘Over de dichter W.F.H. kan ik je niet inlichten, doordien zijn poëzie mij sinds lang niet meer interesseert.’
Hermans publiceerde vier bundels poëzie. In 1944 verscheen in een kleine oplage in eigen beheer Kussen door een rag van woorden , in 1946 Horror Coeli en andere gedichten , in 1948 Hypnodrome. Gedichten en in 1968 Overgebleven gedichten .
Critici konden over het algemeen weinig beginnen met Hermans’ poëzie, hoewel Paul Rodenko en Ad den Besten genuanceerd positief waren. Hans van Straten formuleerde het in een recensie van Horror Coeli zo: ‘deze bundel [is] meer merkwaardig dan goed’. Terugblikkend schreef Hermans zelf in 1983 in een brief: ‘…soms heb ik het gevoel dat deze gedichten, vooral de oudste, niet door mijzelf geschreven zijn, maar door een door mij verzonnen romanfiguur uit een roman die in de pen gebleven is.’

Hermans schreef in zijn leven niet veel poëzie: slechts ruim honderd gedichten, die in een relatief korte periode in een vroege fase van Hermans’ schrijverschap ontstonden. Zijn eerste gedicht publiceerde hij in 1939 in de schoolkrant, het laatste gedateerde is van 1953. Al een paar jaar eerder, in 1950, had hij aan Simon Vinkenoog geschreven: ‘Over de dichter W.F.H. kan ik je niet inlichten, doordien zijn poëzie mij sinds lang niet meer interesseert.’
Hermans publiceerde vier bundels poëzie. In 1944 verscheen in een kleine oplage in eigen beheer Kussen door een rag van woorden , in 1946 Horror Coeli en andere gedichten , in 1948 Hypnodrome. Gedichten en in 1968 Overgebleven gedichten .
Critici konden over het algemeen weinig beginnen met Hermans’ poëzie, hoewel Paul Rodenko en Ad den Besten genuanceerd positief waren. Hans van Straten formuleerde het in een recensie van Horror Coeli zo: ‘deze bundel [is] meer merkwaardig dan goed’. Terugblikkend schreef Hermans zelf in 1983 in een brief: ‘…soms heb ik het gevoel dat deze gedichten, vooral de oudste, niet door mijzelf geschreven zijn, maar door een door mij verzonnen romanfiguur uit een roman die in de pen gebleven is.’

Willem Frederik Hermans

Binnen het omvangrijke oeuvre van Willem Frederik Hermans nemen toneelteksten en scenario’s een relatief bescheiden plek in. Dit heeft niet in de laatste plaats te maken met de vele hindernissen die Hermans op zijn weg vond in de wereld van theater, televisie en film. In totaal verschenen er vier titels met toneelen scenariowerk: Drie drama’s (1962), een bundeling van de toneelstukken ‘Het omgekeerde pension’, ‘Dutch comfort’ en ‘De psychologische test’, het filmscenario De woeste wandeling (1962), het zowel voor toneel als voor televisie bestemde ‘spel’ King Kong (1972) en het televisiescenario Periander (1974). In dit tiende deel van de Volledige Werken worden ze voor het eerst in één band bijeengebracht.

Binnen het omvangrijke oeuvre van Willem Frederik Hermans nemen toneelteksten en scenario’s een relatief bescheiden plek in. Dit heeft niet in de laatste plaats te maken met de vele hindernissen die Hermans op zijn weg vond in de wereld van theater, televisie en film. In totaal verschenen er vier titels met toneelen scenariowerk: Drie drama’s (1962), een bundeling van de toneelstukken ‘Het omgekeerde pension’, ‘Dutch comfort’ en ‘De psychologische test’, het filmscenario De woeste wandeling (1962), het zowel voor toneel als voor televisie bestemde ‘spel’ King Kong (1972) en het televisiescenario Periander (1974). In dit tiende deel van de Volledige Werken worden ze voor het eerst in één band bijeengebracht.

Deel 11 Deel 11

Willem Frederik Hermans

In de jaren zestig en zeventig leefde Hermans zich uit in vele genres. Het sad*stische universum uit 1964 is een vinnige essaybundel, waarin hij zijn briljante borrelende geest op veel onderwerpen en personen loslaat. Machines in bikini, een verhandeling over stroomlijn en techniek, verscheen in 1974 als gelegenheidsuitgave. Als bibliofiele editie verscheen in 1976 de verzameling aforismen Dinky toys, en van een heel ander kaliber was de in de vermomming van de jezuïetenpater Anastase Prudhomme geschreven tekst Annum Veritatis uit 1968, die de draak stak met de opvattingen van de rooms-katholieke kerk over de seksuele moraal. Een heel andere en nu beminnelijke Hermans leerden de lezers in 1969 kennen in het reisverslag De laatste resten tropisch Nederland. De bestemming van de reis was de Nederlandse Antillen en Suriname, het geboorteland van Hermans' echtgenote Emmy. De vertrouwde Hermans keerde al snel weer terug. In Van Wittgenstein tot Weinreb staat de auteur weer venijnig en polemisch midden in het politieke debat.

In de jaren zestig en zeventig leefde Hermans zich uit in vele genres. Het sad*stische universum uit 1964 is een vinnige essaybundel, waarin hij zijn briljante borrelende geest op veel onderwerpen en personen loslaat. Machines in bikini, een verhandeling over stroomlijn en techniek, verscheen in 1974 als gelegenheidsuitgave. Als bibliofiele editie verscheen in 1976 de verzameling aforismen Dinky toys, en van een heel ander kaliber was de in de vermomming van de jezuïetenpater Anastase Prudhomme geschreven tekst Annum Veritatis uit 1968, die de draak stak met de opvattingen van de rooms-katholieke kerk over de seksuele moraal. Een heel andere en nu beminnelijke Hermans leerden de lezers in 1969 kennen in het reisverslag De laatste resten tropisch Nederland. De bestemming van de reis was de Nederlandse Antillen en Suriname, het geboorteland van Hermans' echtgenote Emmy. De vertrouwde Hermans keerde al snel weer terug. In Van Wittgenstein tot Weinreb staat de auteur weer venijnig en polemisch midden in het politieke debat.

Deel 12 Deel 12

Willem Frederik Hermans

Columns en essays van de scherpzinnigste schrijver van Nederland . 'Ik heb het maar zelden meegemaakt dat ik er geen spijt van kreeg, als ik iemand staan liet op de plaats die de bescheiden Bijkaart met zoveel ere inneemt.' Dat schreef Willem Frederik Hermans in het voorwoord bij Boze Brieven van Bijkaart (1977), de bundeling van de columns die hij onder het pseudoniem Age Bijkaart vanaf eind 1973 schreef vanuit zijn nieuwe woonplaats Parijs. De schrijver haastte zich te benadrukken dat, hoewel hij met sommige politici, hoogwaardigheidsbekleders en collega-auteurs uit zijn verre vaderland genadeloos de vloer aanveegde ? Bijkaart in wezen helemaal niet zo 'boos' was. 'Zijn toon is dikwijls vriendelijk, behulpzaam,' stelde Hermans monter vast. Dezelfde scherpzinnige, humoristische toon hanteert Hermans in Houten leeuwen en leeuwen van goud (1979), een bundeling van essays, columns en recensies uit de jaren zestig en zeventig. Het overkoepelende thema van Houten leeuwen en leeuwen van goud was volgens Hermans zelf de afbraak van taboes. 'Alles was mooi,' schamperde Hermans, 'alles was de moeite waard om gedrukt te worden: de stomste praatjes, het kreupelste Nederlands.' Het moge duidelijk zijn dat hij dat niet over zijn kant liet gaan. De beide bundels vormen deel 12 van de Volledige Werken van Willem Frederik Hermans, die worden bezorgd door het Huygens Instituut te Den Haag.

Columns en essays van de scherpzinnigste schrijver van Nederland . 'Ik heb het maar zelden meegemaakt dat ik er geen spijt van kreeg, als ik iemand staan liet op de plaats die de bescheiden Bijkaart met zoveel ere inneemt.' Dat schreef Willem Frederik Hermans in het voorwoord bij Boze Brieven van Bijkaart (1977), de bundeling van de columns die hij onder het pseudoniem Age Bijkaart vanaf eind 1973 schreef vanuit zijn nieuwe woonplaats Parijs. De schrijver haastte zich te benadrukken dat, hoewel hij met sommige politici, hoogwaardigheidsbekleders en collega-auteurs uit zijn verre vaderland genadeloos de vloer aanveegde ? Bijkaart in wezen helemaal niet zo 'boos' was. 'Zijn toon is dikwijls vriendelijk, behulpzaam,' stelde Hermans monter vast. Dezelfde scherpzinnige, humoristische toon hanteert Hermans in Houten leeuwen en leeuwen van goud (1979), een bundeling van essays, columns en recensies uit de jaren zestig en zeventig. Het overkoepelende thema van Houten leeuwen en leeuwen van goud was volgens Hermans zelf de afbraak van taboes. 'Alles was mooi,' schamperde Hermans, 'alles was de moeite waard om gedrukt te worden: de stomste praatjes, het kreupelste Nederlands.' Het moge duidelijk zijn dat hij dat niet over zijn kant liet gaan. De beide bundels vormen deel 12 van de Volledige Werken van Willem Frederik Hermans, die worden bezorgd door het Huygens Instituut te Den Haag.

Deel 13 Deel 13

Willem Frederik Hermans

Deel 13 van de Volledige Werken van Willem Frederik Hermans bevat twee bundels beschouwend werk, Ik draag geen helm met vederbos (1979) en Klaas kwam niet (1983). In beide kloeke bundels wisselt Hermans met veel enthousiasme polemieken, recensies en columns af met essayerende stukken. Veelvoorkomende thema’s zijn de filosofie en de literatuur (vooral Franse), en ook linkse politici moeten het weer geregeld ontgelden. Commercieel gezien waren de beide boeken een groot succes, maar de pers was overwegend zuur: ‘Persoonlijk gezeur en objectieve waarnemingen,’ vond een recensent, ‘het kan niet altijd een meesterwerk zijn,’ een andere. Maar het publiek kocht en las en vond wellicht – samen met een gunstig gestemde criticus: ‘Hermans heeft (weer eens) gelijk.’

Deel 13 van de Volledige Werken van Willem Frederik Hermans bevat twee bundels beschouwend werk, Ik draag geen helm met vederbos (1979) en Klaas kwam niet (1983). In beide kloeke bundels wisselt Hermans met veel enthousiasme polemieken, recensies en columns af met essayerende stukken. Veelvoorkomende thema’s zijn de filosofie en de literatuur (vooral Franse), en ook linkse politici moeten het weer geregeld ontgelden. Commercieel gezien waren de beide boeken een groot succes, maar de pers was overwegend zuur: ‘Persoonlijk gezeur en objectieve waarnemingen,’ vond een recensent, ‘het kan niet altijd een meesterwerk zijn,’ een andere. Maar het publiek kocht en las en vond wellicht – samen met een gunstig gestemde criticus: ‘Hermans heeft (weer eens) gelijk.’

Deel 14 Deel 14

Willem Frederik Hermans

Deel 15 Deel 15

Willem Frederik Hermans

Deel 15 van de Volledige Werken van Willem Frederik Hermans bevat De schrijfmachine mijmert gekkepraat , Wittgenstein , Gitaarvissen en banjoklokken en MalleHugo .
In Wittgenstein uit 1990 staat alles wat Hermans tot op dat moment over deze Oostenrijkse filosoof had gepubliceerd. Waarom Hermans over Wittgenstein schreef formuleerde hij in 1965 in een brief aan Rudy Kousbroek: ‘... niet alleen omdat ik een en ander aan W. te danken heb, maar ook om duidelijk te maken dat mijn uitgangspunt een ander is dan dat van andere Ned. schrijvers ... omdat ik mij voor wetenschap interesseer en literatuur schrijf.’ Maar hij voegde daar aan toe: ‘Hoe en waarom ik die twee dingen combineer (combineer ik ze?), waarom ik het doe, of ze elkaar stimuleren dan wel tegenwerken, het zijn zaken die ik eigenlijk zo precies niet weet.’

Deel 15 van de Volledige Werken van Willem Frederik Hermans bevat De schrijfmachine mijmert gekkepraat , Wittgenstein , Gitaarvissen en banjoklokken en MalleHugo .
In Wittgenstein uit 1990 staat alles wat Hermans tot op dat moment over deze Oostenrijkse filosoof had gepubliceerd. Waarom Hermans over Wittgenstein schreef formuleerde hij in 1965 in een brief aan Rudy Kousbroek: ‘... niet alleen omdat ik een en ander aan W. te danken heb, maar ook om duidelijk te maken dat mijn uitgangspunt een ander is dan dat van andere Ned. schrijvers ... omdat ik mij voor wetenschap interesseer en literatuur schrijf.’ Maar hij voegde daar aan toe: ‘Hoe en waarom ik die twee dingen combineer (combineer ik ze?), waarom ik het doe, of ze elkaar stimuleren dan wel tegenwerken, het zijn zaken die ik eigenlijk zo precies niet weet.’

Deel 16 Deel 16

Willem Frederik Hermans

In de publicaties uit Mandarijnen op zwavelzuur bestudeerde Hermans naar eigen zeggen ‘mislukkelingen’ die ‘met elkaar de mislukking van de Nederlandse literatuur uitmaken’. Hij zette daarmee de ‘mandarijnen’, schrijvers die ook critici, juryleden en redacteuren van literaire tijdschriften waren, op zuur. De stukken veroorzaakten heftige reacties. ‘Heeft een schrijver het recht een gruwelkamer in te richten voor zijn medemensen?’ vroeg een recensent zich af. Hermans zelf vond het wel meevallen: ‘De meeste kritiek lijkt nu eenmaal op sneeuwruimen: er verdwijnt alleen mee wat vanzelf ook wel verdwijnen zou.’ Hij gaf grif toe dat hij eenzijdig was: ‘Ik heb er niet over gedacht bijvoorbeeld de goede schrijvers af te wegen tegen de slechte. Er wordt zelfs helemaal niet gewogen! Bij mij wordt alleen te licht bevonden!’

In de publicaties uit Mandarijnen op zwavelzuur bestudeerde Hermans naar eigen zeggen ‘mislukkelingen’ die ‘met elkaar de mislukking van de Nederlandse literatuur uitmaken’. Hij zette daarmee de ‘mandarijnen’, schrijvers die ook critici, juryleden en redacteuren van literaire tijdschriften waren, op zuur. De stukken veroorzaakten heftige reacties. ‘Heeft een schrijver het recht een gruwelkamer in te richten voor zijn medemensen?’ vroeg een recensent zich af. Hermans zelf vond het wel meevallen: ‘De meeste kritiek lijkt nu eenmaal op sneeuwruimen: er verdwijnt alleen mee wat vanzelf ook wel verdwijnen zou.’ Hij gaf grif toe dat hij eenzijdig was: ‘Ik heb er niet over gedacht bijvoorbeeld de goede schrijvers af te wegen tegen de slechte. Er wordt zelfs helemaal niet gewogen! Bij mij wordt alleen te licht bevonden!’

Deel 17 Deel 17

Willem Frederik Hermans

Willem Frederik Hermans

Willem Frederik Hermans koesterde een grote belangstelling voor de kunst en het ambacht van de fotografie. Decennialang was hij actief als fotograaf en ook schreef hij geregeld over het onderwerp. Hermans had daarnaast een voorliefde voor de collagetechniek. Hij knipte foto’s, illustraties en teksten uit tijdschriften en kranten, die hij monteerde tot een vaak absurdistisch nieuw geheel. Hoewel hij maar spaarzaam foto’s en collages publiceerde, verschenen er in de laatste jaren van Hermans’ schrijverschap toch drie titels waarin dergelijk beeldend werk was verzameld: Koningin Eenoog (1986), dat een keuze uit zijn foto’s uit de periode 1948-1985 bevat, Het hoedenparadijs (1991), een selectie van zijn collages, en de fotokaartenset Een foto uit eigen doos! (1994). Deel 18 van de Volledige Werken bevat deze drie titels, samen met Hermans’ autobiografie in foto’s en documenten: Fotobiografie (1969). Net als deel 16 en deel 17 werd dit deel in afwijkend formaat gepubliceerd.

Willem Frederik Hermans koesterde een grote belangstelling voor de kunst en het ambacht van de fotografie. Decennialang was hij actief als fotograaf en ook schreef hij geregeld over het onderwerp. Hermans had daarnaast een voorliefde voor de collagetechniek. Hij knipte foto’s, illustraties en teksten uit tijdschriften en kranten, die hij monteerde tot een vaak absurdistisch nieuw geheel. Hoewel hij maar spaarzaam foto’s en collages publiceerde, verschenen er in de laatste jaren van Hermans’ schrijverschap toch drie titels waarin dergelijk beeldend werk was verzameld: Koningin Eenoog (1986), dat een keuze uit zijn foto’s uit de periode 1948-1985 bevat, Het hoedenparadijs (1991), een selectie van zijn collages, en de fotokaartenset Een foto uit eigen doos! (1994). Deel 18 van de Volledige Werken bevat deze drie titels, samen met Hermans’ autobiografie in foto’s en documenten: Fotobiografie (1969). Net als deel 16 en deel 17 werd dit deel in afwijkend formaat gepubliceerd.

Willem Frederik Hermans

Willem Frederik Hermans

Willem Frederik Hermans is de auteur van een omvangrijk en rijkgeschakeerd oeuvre. Daartoe behoort ook een grote hoeveelheid bijdragen aan dag- en weekbladen, tijdschriften en andere losse uitgaven. Een groot deel van dit verspreid gepubliceerde werk is nooit in boekvorm verschenen. Het gaat hier om beschouwende teksten, recensies, columns en ingezonden brieven, en meer incidenteel om gedichten, verhalen, tekeningen, foto’s en fotomontages. Dit eerder ongebundelde werk wordt in Hermans’ Volledige Werken in vier delen gepresenteerd: deel 20 tot en met 23.

Willem Frederik Hermans is de auteur van een omvangrijk en rijkgeschakeerd oeuvre. Daartoe behoort ook een grote hoeveelheid bijdragen aan dag- en weekbladen, tijdschriften en andere losse uitgaven. Een groot deel van dit verspreid gepubliceerde werk is nooit in boekvorm verschenen. Het gaat hier om beschouwende teksten, recensies, columns en ingezonden brieven, en meer incidenteel om gedichten, verhalen, tekeningen, foto’s en fotomontages. Dit eerder ongebundelde werk wordt in Hermans’ Volledige Werken in vier delen gepresenteerd: deel 20 tot en met 23.

Willem Frederik Hermans

Willem Frederik Hermans schreef een grote hoeveelheid bijdragen aan dag- en weekbladen, tijdschriften en andere uitgaven. Een groot deel van dit verspreid gepubliceerde werk is nooit in boekvorm verschenen. Deel 23 van Hermans’ Volledige Werken bevat het ongebundelde werk uit de laatste fase van zijn leven (1988-1995). Hermans bleef zich onverminderd uitspreken over zaken die hem na aan het hart gingen, zoals de toekomst van het Nederlands en de nalatenschap van bewonderde schrijvers als Multatuli en Slauerhoff. Ook over actuele kwesties als de ineenstorting van het communisme, de Duitse eenwording en de Europese integratie liet hij zijn gedachten gaan. Een van zijn laatste publicaties is een bespreking van Auke Koks biografie van Anton van der Waals, de dubbelspion die een belangrijke inspiratiebron vormde voor Hermans’ grote roman De donkere kamer van Damokles .

Willem Frederik Hermans schreef een grote hoeveelheid bijdragen aan dag- en weekbladen, tijdschriften en andere uitgaven. Een groot deel van dit verspreid gepubliceerde werk is nooit in boekvorm verschenen. Deel 23 van Hermans’ Volledige Werken bevat het ongebundelde werk uit de laatste fase van zijn leven (1988-1995). Hermans bleef zich onverminderd uitspreken over zaken die hem na aan het hart gingen, zoals de toekomst van het Nederlands en de nalatenschap van bewonderde schrijvers als Multatuli en Slauerhoff. Ook over actuele kwesties als de ineenstorting van het communisme, de Duitse eenwording en de Europese integratie liet hij zijn gedachten gaan. Een van zijn laatste publicaties is een bespreking van Auke Koks biografie van Anton van der Waals, de dubbelspion die een belangrijke inspiratiebron vormde voor Hermans’ grote roman De donkere kamer van Damokles .